Sztandary

Sztandar Towarzystwa Gimnastycznego Sokół II Bydgoszcz – Fordon im. gen. Józefa Hallera. Pierwszy sztandar w kraju po ożywieniu Sokolstwa Polskiego w 1989 r. 

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Fordonie – Okręg Bydgoski założone w 1923 r. posiadało swój sztandar, który zaginął w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach w latach 1939-1945 lub krótko po wojnie. W 1990 r. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon wznowiło swoją legalną, pokonspiracyjną działalność. Zarząd Towarzystwa Gimnastycznego Sokół II Bydgoszcz – Fordon im. gen. Józefa Hallera przez prawie dwa lata 1990-1992 prowadził działania, których celem było zdobycie funduszy i wykonanie sztandaru. Uznając, że gniazdo nie może być bez sztandaru, dla celów wychowawczych młodych sokoląt, uzyskano proporzec gniazda. Poświęcenie proporca nastąpiło w 200 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 r. Proporzec służył sokolętom fordońskim przez wiele lat, został przekazany do muzeum sportu w Bydgoszczy. O tym proporcu w osobnym tekście. Jednocześnie z okazji obchodów 200 lecia  Konstytucji 3 Maja zarząd gniazda wystąpił do sokołów, gniazd sokolich, instytucji, załóg zakładów pracy, firm prywatnych, spółek i organizacji z apelem o wsparcie finansowe dla ufundowania sztandaru. Wykonanie projektu zlecono zawodowemu plastykowi Janowi Lexandrowiczowi. Haftowania płatów sztandaru wykonano w warsztacie hafciarskim Mniszek Klarysek od Wiecznej Adoracji, ul. Gdańska 36 w Bydgoszczy. Drzewiec sztandaru zakupiono w Poznaniu. Gwoździe pamiątkowe wykonał zakład grawerski Spółdzielni „Omega” przy ul. Chrobrego w Bydgoszczy. Natomiast grot sztandaru wykonano z mosiądzu jako wierną kopię przedwojennego sztandaru sokolego TG „Sokół” w Zgierzu.\

Skrócony Opis Sztandaru

Sztandar Towarzystwa Gimnastycznego Sokół II Bydgoszcz – Fordon im. gen. Józefa Hallera wykonany w 1992 r., posiada wymiary 98 cm x 96 cm + frędzle. Płat sztandaru w całości jest haftowany. Po prawej stronie płata koloru czerwonego znajduje się, haftowany srebrną nicią, sokół w locie z rozpostartymi skrzydłami, trzymający dwie skrzyżowane hantle. Jest to znak wszystkich gniazd sokolich byłego Związku Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim, który obowiązywał na dawnym obszarze do 1918 r. Także w latach 1918 - 1989 r. pośród gniazd, które uszanowały ten stary znak obowiązujący dawniej w Wielkopolsce, na Pomorzu i Śląsku, w Nadrenii i Westfalii i innych terenach. U góry nad wyobrażeniem srebrnego sokoła w locie napis: „Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon zał. 1923 r. – 1990 r. Narożniki płata ozdobione motywami pomorskimi. Z lewej strony płat jest koloru białego, a w centrum znajduje się, haftowane srebrną nicią, godło Polski z 1919 r. – Orzeł ze złotą Koroną i Krzyżem, obok wyobrażenie Matki Boskiej Częstochowskiej, haftowane brązowymi, żółtymi i ciemnobrązowymi nićmi. Wyobrażenie M. B. Cz. Nawiązuje do czasów walki ruchu Solidarność z lat 1980 – 1989 o niepodległość III Rzeczpospolitej, stąd cięcie na lewym policzku jest biało czerwone. U dołu na zielonej szarfie napis: „Bóg – Honor – Ojczyzna”. Całość jest ozdobiona czerwonym paskiem, a w narożnikach motywy roślinne. Płat z trzech stron jest obszyty ozdobnymi frędzlami.

Uroczystość poświęcenia sztandaru

5 czerwca 1992 r. zorganizowano uroczystości poświęcenia i przekazania nowego ufundowanego pierwszego sztandaru, w kraju po ożywieniu Sokolstwa Polskiego w 1989 r., Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon. Odbyła się uroczysta Msza Św. z poświęceniem sztandaru w kaplicy parafii Św. Mateusza w Bydgoszczy – Fordonie, którą celebrował ks. dr hab. Jerzy Buxakowski, Rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, a zarazem syn założyciela w 1923 r. TG „Sokół” w Fordonie lekarza dr. Stefana Buxakowskiego, żołnierza ZWZ AK zamęczonego w 1945 r. w łagrze sowieckim w Kaganie w ZSRR. Mszę Św. koncelebrowali ks. Tadeusz Brzeziński i ks. prob. Edmund Sikorski kapelan gniazda. Po Mszy Św. odbył się przemarsz sokolstwa do lasku na Osiedlu Bajka, gdzie odbył się masowy pokaz sokoląt i zawody sportowe, w tym Biegi Sokoła, turnieje gier sportowych. Zawody odbywały się też na stadionie „Zawiszy” przy ul. Sielskiej w Fordonie. Chrzestnymi sztandaru byli Alfons Zieliński, przedwojenny naczelnik Sokoła fordońskiego i Łucja Baumgart – Rautman wybitna przedwojenna sokolica i sportsmenka Pomorza. Na uroczystości przybyły liczne delegacje z różnych gniazd sokolich z kraju. Odczytano Akt Erekcyjny i odśpiewano hymn sokoli „Ospały i gnuśny”. Zasłużeni sokoli i fundatorzy wbili w drzewce sztandaru pamiątkowe gwoździe. Dr Wacław Kocon, prezes TG „Sokół” I w Bydgoszczy, a zarazem członek zarządu TG „Sokół” I w Bydgoszczy sprzed 1939 r. kiedy to prezesem był red. Jan Teska, przemówił w imieniu przedwojennych sokołów i wręczył sztandar Andrzejowi Boguckiemu prezesowi Towarzystwa Gimnastycznego Sokół II Bydgoszcz – Fordon. W 1993 r. z tym motywem historycznym została wykonana okolicznościowa pocztówka sokola. Na pamiątkę tej uroczystości wydano drukiem powielaczowym broszurkę pt.: „Uroczystość Poświęcenia i Przekazania Sztandaru Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon w dniu 5 czerwca 1992 r.”. Sztandar od 1992 r. uczestniczy we wszystkich ważniejszych uroczystościach sokolich w Polsce i za granicą. Sztandar uczestniczył we wszystkich zlotach i zjazdach sokolstwa, uroczystościach patriotyczno – wychowawczych i sportowych. Sztandar został odznaczony szarfami za udział m. in.  w zlotach: w Koszycach na Słowacji 1998, w Czechach Brandysie na Łabą 1998, XIII – 2000 i XIV – 2006 Wszechsokolskich Zlotach w Pradze.

Bibliografia - wybór

Uroczystość Poświęcenia i Przekazania Sztandaru Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon w dniu 5 czerwca 1992 r., Bydgoszcz 1992. Andrzej Bogucki, Uroczystość poświęcenia sztandaru Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon, [w:] Sokół 3(10)1992. Tenże, Sztandar fordońskiego „Sokoła”, Kalendarz Bydgoski 1994, s.178-181. Tenże, Przetrwali (dot. Sokoli bydgoscy 1886-1991, przetrwali lata konspiracji 1939-1988), Kalendarz Bydgoski 1993, s. 177-179.

(alb)

Historia Proporca Sokołów Fordońskich

27.10.2010 r. przekazano w Darze do Galerii Sportu Bydgoskiego Proporzec Sokoląt Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon im. gen. Józefa Hallera. Proporzec ma bogatą historię. Został wykonany, honorowo przez sokolice gniazda Elżbietę Krzymień i Elżbietę Kromplewską, uroczyście przekazany sokolętom przez prezesa Andrzeja Boguckiego i poświęcony 3 Maja 1991 r. w 200 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 r. przez ks. Edmunda Sikorskiego. Proporzec był pierwszym w Polsce po 1939 r. znakiem sokolstwa. Proporzec jest haftowany i malowany farbami, toteż nie wystawiano Go gdy było chłodno i wilgotno. Był jako pierwszy znak dla sokolej młodzieży i członków pełnoletnich gniazda. Opis Proporca. Posiada wymiary 55 x 82 cm. Płat prawej strony jest tkaniną koloru amarantowego. W centrum jest aplikacja znak „Sokoła”. Sokół w locie z dwoma skrzyżowanymi hantlami. Jest to tradycyjny znak sokolstwa polskiego pod zaborem pruskim od 1886 r. U góry napis : Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, u dołu Bydgoszcz – Fordon i daty 1923, 1990. Są to daty założenia TG ”Sokół” w 1923 r. w Fordonie i 1990 data wznowienia działalności TG ”Sokół” II Bydgoszcz – Fordon. 

Lewy płat, tkanina w kolorze dwóch  odcieni beżu. W centrum aplikacja, namalowany w owalu z złotą lamówką Naczelnik Tadeusz Kościuszko. Trzeba dodać, że od 15.10.1898 r. oraz dzisiaj, Tadeusz Kościuszko jest Patronem Sokolstwa Polskiego. U góry napis: Bóg i Ojczyzna i w narożniku na zewnątrz mini bandera 25 cm. biało – czerwona w lamówce złotej. U dołu napis: Czołem! I w narożniku pompon.  Przez wiele lat z tym Proporcem młodzież sokola uczestniczyła w uroczystościach patriotycznych i okolicznościowych, w zawodach sportowych i rekreacyjnych, zlotach, rajdach i wycieczkach. Uczestniczono z tym Proporcem z zlotach i zjazdach nie tylko w Polsce ale w Czechach, Francji, Wielkiej Brytanii. Witano znamienitych Gości m.in. ŚP Ryszarda Kaczorowskiego ostatniego Prezydenta RP na Uchodźstwie. Informacje o Proporcu zdjęcia znajdują się w kwartalnikach : Sokół nr 2(5)1991, wielu kwartalnikach Sokół Pomorski. W 1992 r. TG „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon ufundowało swój nowy sztandar gniazda, który służy dalej Towarzystwu. Express Bydgoski, 19.11.2010.

(alb)

Sztandary sokole - różne

Do dziś nikt nie policzył ile Sokolstwo Polskie miało i ma swoich sztandarów. Sztandary od samego początku dziejów Sokolstwa stanowią nieodłączną oznakę przynależności do Gniazda czy Związku. Piękne sztandary sokolstwa są źrenicą sokołów, pielęgnowane, chronione, wyróżniane, są dumą gniazd sokolich. Tak jest przez blisko 150 lat. Sztandary, niektóre ze starości zostały zniszczone, niszczone przez samych sokołów w obliczu ich zaboru podczas drugiej wojny, niszczone przez okupantów i służbę bezpieczeństwa czasów komunistycznych. Sztandary były ukrywane przez sokołów, przekazywane do muzeów w Polsce i na Jasną Górę. Sztandary nawet te po 1989 r ni zostały skatalogowane i opisane, a co dopiero mówić o sztandarach rozrzuconych poza gniazdami sokolimi. Ten wdzięczny temat czeka na historyka.

Stąd poniżej podaję informacje o różnych sztandarach, których historie sam opisałem i opublikowałem wraz z fotografiami. Sztandar: Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Chełmży, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Janowcu, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Kwieciszewie, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”  Bydgoszcz III Szwederowo, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” XII Konny w Bydgoszczy. Zob. bliżej, Andrzej Bogucki, Sztandary Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w zbiorach  bydgoskiego Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego, [w:] Kronika Bydgoska, t. IX, Bydgoszcz 1988, s. 195-214.

Sztandar przedwojennego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” IV Bydgoszcz – Bielawy, który w 1989 r. stał się sztandarem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” I w Bydgoszczy. Zob. bliżej, Andrzej Bogucki, Losy sokolego sztandaru, Kalendarz Bydgoski 1992, s. 176-181.

Sztandar Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” II Bydgoszcz – Fordon im. gen. Józefa Hallera. Zob. Andrzej Bogucki A, Sztandar fordońskiego „Sokoła”, Kalendarz Bydgoski 1994, s. 178-181.

Skąpa informacja i fotka jednej strony płata sztandaru Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Wilnie. Zob. bliżej, Andrzej Bogucki, Przedwojenny sztandar „Sokoła” w Wilnie, [w:] Sokół Pomorski 4(25)1999, s. 6. [w:] Sokół Pomorski 4(25)1999, s. 6.

O symbolice i sztandarach. Zob. Andrzej Bogucki, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Pomorzu 1893-1939, Bydgoszcz-Fordon 1997, ss. 432. Tam też obszerna bibliografia dotycząca całego Sokolstwa Polskiego, wykaz źródeł, druk dokumentów i wykazy władz oraz 195 zdjęć.

W 2002 r. został rozwiązany Związek Sokołów w Wielkiej Brytanii. Tam po prostu sokoli wymarli. Związek ten przekazał dwa sztandary dla gniazd sokolich w Polsce. Sztandar Gniazda Sokoła Bradford otrzymało w 2002 r. Sztandar Gniazda Sokoła Nottingham otrzymało w 2002 r. TG „Sokół” III Bydgoszcz – Szwederowo. Gniazdo to w 2005 r. przekazało ten sztandar Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” Czerwonak-Koziegłowy. Gniazdo  Czerwonak-Koziegłowy wyhaftowało i wszyło aplikację z nazwą „Sokół” Czerwonak-Koziegłowy. TG „Sokół” Kruszyn k/ Bydgoszczy. Gniazdo w Kruszynie wyhaftowało i wszyło aplikację z nazwą „Sokół” w Kruszynie. Załączone zdjęcie.

Chorągiew Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce

Chorągiew Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce” jest oficjalną oznaką od 1990 r. o wymiarach 125 cm x 88 cm, biało czerwona w środku srebrny Sokół w locie z dwoma skrzyżowanymi hantlami, według jednego ze Znaków tradycji Sokolstwa Polskiego pod zaborem pruskim, II Rzeczypospolitej oraz III Rzeczypospolitej. Chorągiew wykonała sokolica Wanda Tulibacka członek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” II Bydgoszcz - Fordon. Sokoli tą chorągwią uczestniczyli na różnych zlotach i uroczystościach.

(alb)

Inne zdjęcia