Historia Sokolstwa Polskiego 1867 1939
Tadeusz Kościuszko Patronem Sokolstwa Polskiego
W 260.Rocznicę Urodzin Tadeusza Kościuszki, w dniu 4 lutego 2006 roku, Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, Związek Szlachty Polskiej i Towarzystwo Pamięci Gen. Józefa Hallera i Hallerczyków zorganizowało w Bydgoszczy Centralne Uroczystości Pamięci Tadeusza Kościuszki, który jest patronem Sokolstwa Polskiego od 1898 roku. Program uroczystości: 3.02.2006 r. w katedrze wawelskiej w Krakowie, delegacje sokołów małopolskich, uczestniczyły w uroczystościach jubileuszowych, w Mszy Św., którą celebrował Biskup Tadeusz Pieronek oraz w złożeniu kwiatów na sarkofagu Tadeusza Kościuszki. 4.02.2006 r. sokoli krakowscy na czele z dh Arturem Blumem złożyli kwiaty i zapalili znicze na płycie Rynku Głównego, w miejscu gdzie Tadeusz Kościuszko przysięgał Narodowi Polskiemu. 4.02.2006 r. sokoli poznańscy na czele z dh Czesławem Bernatem, złożyli kwiaty i zapalili znicze przed pomnikiem Tadeusza Kościuszki w Poznaniu. Sokoli bydgoscy w dniu 4.02.2006 r., dh Jerzy Boniecki i dh Stefan Poniatowski, na górze Pilsko 1557 m n.p.m., podczas biegów narciarskich, na szczycie, zapalili znicz pamięci na cześć Tadeusza Kościuszki. W Bydgoszczy-Fordonie w dniu 4-5 02.2006 r. w Gimnazjum 3 im. gen. Józefa Hallera, został zorganizowany „Turniej Trzech Drużyn” w piłce ręcznej chłopców – rocznik 1993 o puchar prezesa ZTG „Sokół” w Polsce. W turnieju wzięły udział drużyny z Bydgoszczy, Brodnicy i Grudziądza. Wyniki spotkań: 1. UKS „Iskra” Bydgoszcz – MKS Brodnica (24:24), 2. UKS „Iskra” Bydgoszcz – MKS Grudziądz (30:23), 3. MKS Brodnica- MKS Grudziądz (27:23). W wyniku sportowej rywalizacji ustalono końcową kolejność turnieju:I m. UKS „Iskra” Bydgoszcz – 3 pkt., II m. MKS Brodnica – 2 pkt., III m. MKS Grudziądz – 1 pkt. 4.02.2006 r. w kościele Św. Mateusza wBydgoszczy-Fordonie została odprawiona Msza Święta za duszę ŚP Bohatera Narodowego Tadeusza Kościuszki, którą odprawił kapelan ZTG „Sokół” w Polsce ks. prałat dh Edmund Sikorski. Następnie w Gimnazjum 3 im. gen. Józefa Hallera odbyła się Wieczornica z udziałem sokołów. Referat pt. „Naczelnik Tadeusz Kościuszko – Patron Sokolstwa Polskiego”, który wygłosił dh Andrzej Bogucki. Wykonano „Galerię Wybitnych Dowódców Polskich Ze Zbiorów Malarstwa Muzeum Wojska Polskiego”, którą przekazano dla uczniów Gimnazjum 3 im. gen. J. Hallera. Komitet Organizacyjny: Andrzej Bogucki – przewodniczący, Artur Blum, Jerzy Boniecki, Hanna Rogowska, Czesław Bernat, Marcin Wiszowaty, Małgorzata Szopińska, Mariola Szmyt, Teresa Banaś-Barańska, ks. prałat Edmund Sikorski. Tadeusz Kościuszko urodził się 4 lutego 1746 roku w Mereczowszczyźnie na Wołyniu w rodzinie szlacheckiej. Studiował w warszawskiej Szkole Rycerskiej, a także w uczelniach paryskich. Przez osiem lat 91776-1784) walczył o wolność Stanów Zjednoczonych. Za zasługi w wojnie 1792 r. w obronie Konstytucji 3 Maja otrzymał honorowe obywatelstwo francuskie. W roku 1794 stanął na czele powstania, które przeszło do historii jako jedna z najjaśniejszych kart w nowożytnych dziejach narodu. Po dwuletnim więzieniu w twierdzy pietropawłowskiej i podróży do Ameryki wziął udział w pracach nad powołaniem do życia legionów polskich, odmówił jednak przyjęcia ich dowództwa. Kilkanaście ostatnich lat życia spędził z dala od polityki, w otoczeniu szwajcarskiej rodziny Zeltnerów, najpierw w Berville k/Fontainebleau, a następnie w szwajcarskiej Solurze, gdzie zmarł 15.10.1817 r. W 1818 r. spoczął w wawelskiej krypcie św. Leonarda. Już za życia stał się symbolem niepodległego ducha polskiego. Takim pozostał w bogatej i pięknej, żywej do dziś legendzie. Sokolstwo wybrało Tadeusza Kościuszkę na swojego patrona, kierując się kilkoma celami do pracy patriotycznej i narodowej. Członkowie „Sokoła” potrzebowali wartości trwałej, która pozostanie wzorem także w latach następnych. Tymi niezmiernymi wartościami dla sokołów były czyny i przymioty mężów opatrznościowych Narodu, którzy mimo swej śmierci żyją we wspomnieniach, żyją przez naśladownictwo. Jako typ Polaka ideałem był dla sokolstwa Tadeusz Kościuszko. Główny motyw tego postanowienia był istotą kierunku prac wychowawczych „Sokoła”, odznaczających się cechą twórczą i ciągłością. Tworzyć nie niszczyć, było jednym z zadań sokolstwa – tworzył też Kościuszko zbrojny czyn w Polsce, tworzył ponad czyn coś więcej, bo obywatele, nakładając na wieśniaka obowiązek obrony Polski. Dla sokołów Kościuszko, to pierwszy polski demokrata w równoczesnym tego słowa znaczeniu, który położył podwaliny demokracji w Polsce. Widziano w Kościuszce tego, który nawiązał do pracy twórców Konstytucji 3 Maja 1791 roku. Sokolstwo na mocy uchwał najwyższych władz związkowych w dniu 15.10.1898 roku uznało swym patronem naczelnika Tadeusza Kościuszkę. Ku pamięci tegoż narodowego bohatera-ideału, gniazda sokole urządzały „Zawody Kościuszkowskie” i wykłady poświęcone życiu i czynom Kościuszki. Tadeusz Kościuszko został patronem sokolstwa na ziemiach polskich oraz w USA. W zaborze pruskim szczególnie uroczyście obchodzono rocznice związane z T. Kościuszką. Na 25 lecie „Sokoła” w Berlinie w 1914 roku sokoli wydali piękne okolicznościowe pocztówki. Szczególnie uroczyście w zaborze pruskim obchodzono 100 lecie śmierci Tadeusza Kościuszki 1817-1917. Rycerskość, godną ideału Kościuszkowskiego upatrywał „Sokół” w męskim nieulęknionym stawianiu czoła wszystkiemu, co ze strony władz pruskich skierowane było przeciw polskim działaczom narodowym. W 1991 roku w Bydgoszczy-Fordonie odbył się „Zlot Kościuszkowski” - Zlot ZTG „Sokół” w Polsce. W 1996 r. ZTG „Sokół” w Polsce zorganizował ogólnopolskie uroczystości w ramach „1996 Roku Tadeusza Kościuszki Patrona Sokolstwa Polskiego”. Zob. bliżej kwartalnik Sokół Pomorski, 1(10) 1996. Warto nadmienić, że sokolstwo polskie corocznie organizuje wiele imprez ku pamięci swego patrona Naczelnika Tadeusza Kościuszki. Co rocznie ZTG „Sokół” w Polsce organizuje Wieczornice poświęcone Tadeuszowi Kościuszce. (alb)
Historia Sokolstwa Polskiego 1867-2007
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” zostało założone 7 lutego 1867 r. przez polskich patriotów we Lwowie. Powstało na wzór „Sokoła” czeskiego, założonego przez Mirosława Tyrsza w 1862 r. „Sokół” lwowski rozpoczął swą pracę pielęgnując tradycję narodową, rozwijać ćwiczenia gimnastyczne i szermiercze. Pierwszymi działaczami „Sokoła” byli m.in. Klemens Żukotyński, Ludwik Goltental, Jan Żaplachta-Zapałowicz, Józef Milleret, Jan Dobrzański, Antoni Durski, Żegota Krówczyński i wielu innych. Sokolstwo polskie prężnie się rozwinęło zgodnie z hasłem „w zdrowym ciele zdrowy duch”. Powstały następnie nowe gniazda i związki sokole na ziemiach polskich pod zaborami. Powstały dobrze zorganizowane związki sokolstwa polskiego w Niemczech, USA, Francji oraz w różnych skupiskach polskich na świecie. Rozwijano wszędzie ideę sokolą. Także zasługą sokolstwa jest niepodważalny fakt, że „Sokół” zapoczątkował zorganizowany polski ruch sportowy i harcerski. Sokolstwo aktywnie i czynnie włączyło się do walki o niepodległość Polski w latach 1914-1922.
W 1919 r. powstał Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, którego prezesami do 1939 r. byli: mec. Bernard Chrzanowski 1919-1923, hrabia Adam Zamoyski 1923-1936, płk. dypl. Franciszek Arciszewski 1936-1939. W latach międzywojennych Sokolstwo rozwinęło silnie swoje struktury, prowadząc pracę patriotyczno-wychowawczą oraz sportową, szczególnie rozwijając gimnastykę. W latach okupacji niemieckiej i sowieckiej sokolstwo stanęło do obrony Ojczyzny. Sokoli jako żołnierze walczyli w kampanii wrześniowej 1939 r., w szeregach żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wśród żołnierzy polskiego państwa podziemnego, szczególnie w ZWZ-AK. Niezliczona liczba sokołów zginęła w obronie Ojczyzny, inni zostali zamordowani w kacetach i łagrach.
W latach 1939-1988 sokolstwo polskie w kraju miało zakaz legalnej działalności. Po wojnie komuniści i socjaliści rządzący Polską nie pozwalają na legalizację „Sokoła”. Toteż przez prawie 50 lat sokoli w Polsce działają w konspiracji. Na emigracji znaleźli się niektórzy działacze i przywódcy „Sokoła”. W Wielkiej Brytanii organizuje się sokolstwo na czele z prezesem Franciszkiem Arciszewskim. Powstają na emigracji związki i gniazda-sokole. Legalna i nieprzerwana praca i działalność sokola rozwija się w Polish Falcons w USA i Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” we Francji. Istnieją bliskie kontakty sokołów w kraju i na emigracji. W Anglii powstały nowe gniazda sokole, gdzie założono Związek Sokołów Polskich w Wielkiej Brytanii.
Nadszedł listopad 1988 r. Komunistyczne rządy miały się ku końcowi. W dziejach Polski rozpoczął się nowy okres. Sokoli przystąpili w następstwie przemian demokratycznych w Polsce, do rejestracji gniazd sokolich w kraju, oraz swojego związku. Sokolstwo przetrwało w kraju,w latach 1939-1988, chociaż nie posiadało zarejestrowanego swojego Towarzystwa.
Zaczęły ożywiać swoją działalność legalną gniazda sokole. Jako pierwsze w 1989 r. rejestrują się gniazda sokole: 10 stycznia 1989 r. TG „Sokół” Warszawa-Macierz. 28 lutego 1989 r. TG „Sokół” Inowrocław. 14 marca 1989 r. TG „Sokół” Gniewkowo. 22 czerwca 1989 r. TG „Sokół” Bydgoszcz-Macierz. 6 listopada 1989 r. TG „Sokół” Poznań. Są to wszystkie gniazda związkowe powstałe 1989 r. Sokoli zadecydowali ujawnienie i zarejestrowanie działalności Związku.
18.11.1989r. ZTG „Sokół” w Polsce wznowił działalność. Wybrano tymczasowy komitet założycielski. 21 lutego 1990 r. w Warszawie odbył się Zjazd Założycielski Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. W zjeździe uczestniczyli przedstawiciele 5 gniazd związkowych. Rejestracja nastąpiła 1 marca 1990 r. Prezesami ZTG „Sokół” w Polsce w latach 1989-2007 byli Zbigniew Okorski 18.11.1989 - 20.03.1999r., Andrzej Bogucki 20.03.1999 - 10.02.2007r.
Sokolstwo Polskie 3 Maja 1991 r. niezwykle uroczyście w swoich gniazdach obchodziło 200. Rocznicę Uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 r. 11 maja 1991 r. odbyły się główne uroczystości związkowe 200. Rocznicy Konstytucji, które odbyły się na Zamku Królewskim w Warszawie. Gniazda sokole prowadzą pracę patriotyczno-sportową.
W Poznaniu 9 października 1991 r. odbył się „Światowy Zjazd Związków Sokołów Polskich” z udziałem Sokolstwa z USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Litwy i Polski. Na tym Zjeździe ZTG „Sokół”w Polsce został odznaczony „The Official Falcon Seal”. 9-10 listopada 1991 r. w 105. lecie „Sokoła” w Bydgoszczy zorganizowano w Fordonie „Zlot Kościuszkowski” – Zlot ZTG „Sokół” w Polsce. 7-8 lutego 1992 r. odbyły się Główne Uroczystości 125. Lecia Sokolstwa Polskiego 1867-1992, które odbyły się na Zamku Królewskim w Warszawie. 16 kwietnia 1992 r. zarząd Związku podjął m.in. następujące uchwały „Zarząd ZTG „Sokół” w Polsce na swoim posiedzeniu w dniu 16 kwietnia 1992 r. w Warszawie stwierdza, że zgodnie z przyjętą zasadą od powstania Sokolstwa – Sokolstwo Polskie jest apolityczne i nie jest związane z żadną partią polityczną. ZTG „Sokół” w Polsce jest otwarty dla wszystkich gniazd sokolich. W latach 1989-2007 ZTG „Sokół” w Polsce nawiązywało do tradycji i ideologii sokolej, stosując hasła Sokolstwa Polskiego. Sokolstwo Polskie zorganizowane w ZTG „Sokół” w Polsce przyjmuje naukę Kościoła katolickiego, jest organizacją wychowawczą, ideową i sportowo-rekreacyjno-turystyczną. Jednak sokoli są świeckim Zakonem Rycerskim. Zgodnie z ideą sokolą, zawierającą 10 Przykazań Sokolich, Katechizm Sokoli i hasła „w zdrowym ciele zdrowy duch” oraz „Bóg-Honor-Ojczyzna”, praca sokolstwa to harmonia duszy i ciała. Poprzez kształtowanie duchowości, formacji, kształtowanie zasad patriotyczno-wychowawczych i obywatelskich w umiłowaniu naszej Ojczyzny Rzeczpospolitej Polskiej oraz uprawianie sportu, rekreacji, przysposobienia obronnego czy turystyki i krajoznawstwa ZTG „Sokół” w Polsce zrealizował swoje zaplanowane zadania programowe. Warto też zaznaczyć, że znacząca jest praca kulturalno-oświatowa. Sokoli organizowali biesiady kulturalne i poetyckie, majówki, Bale Sokoła, wieczornice patriotyczne. uroczyście obchodzono w 1998 r. Rok A. Mickiewicza. W 2001 r. obchodzono uroczyście jubileusze. Rok 2001 był Rokiem Sokoła Ignacego Jana Paderewskiego, Prymasa Stefana Wyszyńskiego, którego sokoli jako księdza w czasie II wojny ukrywali w Kozłówce. Obchodzono też 180. rocznicę urodzin Cypriana Kamila Norwida. Głównym patronem sokolstwa polskiego od 15.10.1898r. jest Tadeusz Kościuszko. W 2006r. Związek zorganizował uroczystości 260. rocznicy urodzin Tadeusza Kościuszki. Uchwałą Rady ZTG „Sokół” w Polsce Rok 2003 był rokiem Hallerowskim w 130. rocznicę urodzin generała. Zorganizowano wiele imprez rocznicowych. W 2003r. obchodzono 100. rocznicę urodzin sławnego śpiewaka Jana Kiepury, który był sokołem w Sosnowcu, a jego ojciec prezesem gniazda. W 2006r. upamiętniono 350. rocznicę ślubów króla Jana Kazimierza w Katedrze Lwowskiej. Włączono się w organizację akcji „Żołnierskiej Pamięci”, przygotowanej przez Ministerstwo Obrony Narodowej. W 2003r. obchodzono 60. rocznicę śmierci gen. Władysława Sikorskiego. W 2006r. zorganizowano uroczystości „40 lat od milenijnych obchodów w 1966r., 1040 lecia Chrztu Polski”. W 2003r. sokoli jako potomkowie powstańców styczniowych zorganizowali 140. rocznicę powstania styczniowego 1863r. Uczczono pamięć szczególnie dh Edmunda Calliera i innych przywódców tego powstania. Trzeba zaznaczyć, ze po powstaniu dh Edmund Callier, osiedlił się w Poznaniu, gdzie był znaczącą i sympatyczną postacią. Nosił swój mundur powstańca na wzór którego tzw. „callierówki” nosili poznańscy sokoli. Każde gniazdo zorganizowało lub zaznaczyło w swej działalności w 2003r. 25 lecie Pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II, który był sokołem i członkiem honorowym ZTG „Sokół” w Polsce. 2.04.2005r. zmarł „Sokół Świata” papież Jan Paweł II, wszyscy sokoli głęboko przyjęli tę śmierć, umartwiając i modląc się za Jego Duszę. ZTG „Sokół” opracował i wysłał do Watykanu kondolencje oraz ważny dokument „Świadectwo Świętości”. W 2005r. zorganizowano uroczystości 400. lecia bitwy pod Kircholmem, 150. rocznicę śmierci Adama Mickiewicza, 100 lecie literackiej nagrody Nobla Henryka Sienkiewicza, który tak pięknie pisał o potrzebie istnienia sokolstwa polskiego. Gama uprawianych przez gniazda sokole różnorodnych dyscyplin sportowych jest wielka. W ZTG „Sokół” w Polsce w 2007r. uprawiane są aż 32 dyscypliny sportowe zorganizowane w sekcjach: gimnastyka wolna, masowa i artystyczna, fitness, piłka koszykowa, piłka siatkowa, rowerowo-kolarska, L. A. – biegowa, tenis, tenisa stołowego, piłki nożnej, brydżowa, unihokeja, rzutu podkową, łucznictwa, gier zręcznościowych, turystyczno-krajoznawcza, aerobiku, motorowa, strzelecka, rugby. Karate i samoobrony, akrobatyki sportowej, Sokolich Drużyn Polowych i Przysposobienia Wojskowego, wspinaczki, biegów na orientację, taneczno-teatralna, radiopelengacja sportowa i krótkofalowcy, break-dans, ringo, gier świetlicowych, kulturystyki i trójboju siłowego, bilarda i pływacka. Gniazda sokole prowadzą na skalę powszechną i masową zajęcia szkoleniowe dzieci i młodzieży na niwie sportowej, rekreacyjnej i krajoznawczej. ZTG „Sokół” Bydgoszcz-Fordon nawiązał w 1994 r. współpracę z Sokołem w Czechach, gdzie też w Pradze istnieje Federacja Światowa Sokolstwa. Czescy sokoli bardzo przychylnie są otwarci na współpracę z sokolstwem polskim. W latach 1997 r. nastąpiła wzmożona współpraca organizacyjno-sportowa pomiędzy ZTG „Sokół” w Polsce, a Czeskim Związkiem Sokolstwa (ČOS). Rozpoczęły się wspólne przygotowania do zlotów sokolich. ZTG „Sokół” w Polsce spełnił warunki i został w dniu 3 lipca 1998 r. przyjęty do Światowego Związku Sokolstwa, którego najwyższą władzą jest Rada. Związek Światowy liczy 300 tysięcy członków. Reprezentantami Sokolstwa Polskiego w tej Radzie od 1998 r. jest Andrzej Bogucki i od 2000 r. Hanna Rogowska – sekretarz generalny. W dniach 2-4 czerwca 2000 r. w Bydgoszczy odbył się IX. Zlot Sokolstwa Polskiego – Bydgoszcz 2000. W zlocie ćwiczyło układy gimnastyczne 2000 sokoląt. Razem w zlocie uczestniczyło 2300 sokołów. Na Zlot do Bydgoszczy przybyły delegacje sokolstwa z USA, Czech, Słowacji, Litwy, Słowenii, Ukrainy, Austrii, Anglii, Szkocji. Komendantem IX. Zlotu był Andrzej Bogucki. 250-osobowa reprezentacja Sokołów z Bydgoszczy uczestniczyła w dn. 28.06.-04.07.2000 r. w XIII. Wszechsokolskim Zlocie w Pradze, gdzie razem gimnastykowało ok. 25.000 sokołów. Główne imprezy to zorganizowany w 2003r. „Zlot Sokolstwa Kujawsko-Pomorskiego” w Brodnicy i w Bydgoszczy-Fordonie z udziałem 1200 sokołów, w 2006r. „X.Zlot Sokolstwa Polskiego-Bydgoszcz 2006” z udziałem 800 sokołów. Udział wzięło przeszło 100 sokołów z ZTG „Sokół” w XIV. Wszechsokolskim Zlocie w Pradze. Zorganizowano „Międzynarodowe Mistrzostwa Polski Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w Tenisie Stołowym w 2003 i 2005r.w Gniewkowie, w 2004r. w Częstochowie, w 2006r. w Brwinowie, a w 2007r. planowane są w Zgierzu w 100-lecie tego gniazda.
W Polsce Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w 2000r. zrzeszał ok. 10 tysięcy członków zorganizowanych w 86 gniazdach – TG „Sokół”. Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce jest federacją Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”, które są samodzielnymi gniazdami pod względem prawnym, mają swoją osobowość prawną, posiadają swoje statuty. ZTG „Sokół” w Polsce organizacyjnie podzielony jest na 10 Dzielnic. Działają 44 Towarzystwa Gimnastyczne „Sokół” – Gniazda Sokole jako jednostki terenowe z oddzielną rejestracją prawną i prowadzącą swoją oddzielną działalność merytoryczną i finansową.
Stan na dzień 10 lutego 2007r.”, obejmuje ilościowy wykaz Dzielnic, gniazd i członków ZTG „Sokół” w Polsce na dzień 10 lutego 2007r. Stan liczbowy wynosi razem 7871 pełnoletnich druhów, druhen i sokoląt do lat 18. Z ZTG „Sokół” w Polsce organizacyjnie są związane gniazda sokolstwa polskiego na Litwie, w Austrii i Białorusi. ZTG „Sokół” w Polsce jest członkiem Światowego Związku Sokolstwa, ale także współpracowano z sokolstwem w innych państwach nie należącym do tego Związku m. in. z PFA-USA i in. Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce posiada także swoją sądową osobowość prawną. Związek jest kontynuatorem działalności założonego w dn. 7 lutego 1867 roku we Lwowie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a po uzyskaniu niepodległości przez Polskę Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce.
ZLOTY SOKOLSTWA POLSKIEGO
I. 5-6.06.1892 r. Lwów
II. 14-15.07.1894 r. Lwów
III. 28-29.06.1896 r. Kraków
IV. 27-29.06.1903 r. Lwów
V. 14-16.07.1910 r. Kraków
VI. 8-10.07.1921 r. Warszawa
VII. 28.06.-1.07.1929 r. Poznań
VIII. 26-29.06.1937 r. Katowice
IX. 2-4.06.2000 r. Bydgoszcz
X. 2-3.06.2006 r. Bydgoszcz
Liczba gniazd sokolich prawnie zarejestrowanych i członków Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w latach 1989-2007
Stan na dzień Liczba gniazd sokolich ZTG „Sokół” w Polsce Liczba członków
18.11.1989 5 429
01.10.1991 18 1045
24.04.1993 34 3167
11.01.1997 44 4216
20.03.1999 59 4776
03.06.2000 86 (w tym gniazda szkolne) 10071
29.03.2003 36 5398
10.02.2007 44 7877
Ustroje totalitarne nie akceptowały sokolej organizacji demokratycznej. W 1989 roku dzięki demokratycznym przemianom społecznym w Polsce Sokolstwo Polskie ożywiło swoją działalność. Wypracowano nowe formy działania. Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce postawił na wychowanie i rozwój sportu powszechnego wśród dzieci i młodzieży. Szczególnie dotyczy to uprawiania masowej i zdrowotnej gimnastyki. Przede wszystkim mamy na celu nauczenie nawyku gimnastykowania wśród całego społeczeństwa polskiego. Zaczynamy od młodzieży, ponieważ 75% członków „Sokoła” w Polsce to młodzież. Program sokolstwa obejmuje organizację masowych zlotów sokolich, dzielnicowych oraz powszechnych. Dlatego My Sokoli Polscy uważamy, że wychowanie jest skuteczniejsze tam, gdzie istnieje przedłużone oddziaływanie wychowawcze. Trudno „naprawić” człowieka, jeśli on sam tego nie chce. „Sokół” daje propozycję młodym ludziom. W naszej organizacji mają oni szansę rozwoju swojej osobowości, samorządności i demokracji. Sokolstwo Polskie nawiązuje ściśle do swoich korzeni i swego dorobku. „Sokół” dzisiaj jest organizacją otwartą na jednoczenie się ludzi. Popieramy idee dla zjednoczenia Europy. Ta najstarsza polska organizacja sportowa jest dzisiaj nowoczesną młodzieżową organizacją. Jako jedna z nielicznych organizacji sportowych swoją pracę opiera całkowicie na honorowej działalności członków. Związek nie posiada ani jednego etatu administracyjnego.
W latach 2003-2007 zarząd stanowili: Andrzej Bogucki (Bydgoszcz-Fordon) – prezes, Zbigniew Okorski (Warszawa) – I wiceprezes, Robert Szamałek (Bydgoszcz) – II wiceprezes, Hanna Rogowska (Bydgoszcz-Fordon) – sekretarz generalny, Wojciech Skalski (Bydgoszcz) – skarbnik, Jerzy Boniecki (Bydgoszcz-Fordon) naczelnik wyszkolenia sportowego, członkowie: Jan Członkowski (Brwinów), Czesław Bernat (Poznań), Robert Ratajczak (Bydgoszcz), Ryszard Gostomczyk (Bydgoszcz), Jan Ambroży (Bukownica), Dariusz Lepiarczyk (Kraków), Kazimierz Głowacki (Zgierz), Elżbieta Rydzkowska (Gdańsk), Franciszek Świerczyński (Bydgoszcz). Kapelanem ZTG „Sokół” w Polsce ks. prał. Edmund Sikorski (Bydgoszcz-Fordon). Centralne Obchody 140. lecia Sokolstwa Polskiego odbyły się 10 lutego2007 r. w Poznaniu.
Bibliografia
- 125 lat Sokolstwa Polskiego 1867-1992, Warszawa-Inowrocław 1992.
- 130 lat Sokolstwa Polskiego, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Kraków – Lwów 21.06.-30.06.1997., red. Andrzej Łopata, Kraków 1997.
- Bogucki A., 130 lecie Sokolstwa Polskiego 1867-1997 – Przyczynek do dziejów za lata 1939-1997, Bydgoszcz 1998.
- Bogucki A., Działalność patriotyczno-obronna ZTG „Sokół” w Polsce (tradycja i współczesność), [w:] Vademecum Przysposobienia Wojskowego (4), pod red. ppłk. dr. Mirosława Kalińskiego, Warszawa 2001, s. 10-15.
- Bogucki A., Prezydent RP Ryszard Kaczorowski wśród bydgoskich sokołów, [w:] Z dziejów Polski i Emigracji (1939-1989). Księga dedykowana byłemu Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej Ryszardowi Kaczorowskiemu, pod red. Marka Szczerbińskiego i Tadeusza Wolszy, Gorzów Wlkp. 2003, s. 543-544.
- Bogucki A., Rola obozów wojskowo-sportowych organizowanych przez TG „Sokół” w kształtowaniu umiejętności obronnych młodzieży, [w:] Vademecum Przysposobienia Wojskowego (5), pod red. ppłk. dr. Mirosława Kalińskiego, Warszawa 2002, s. 201-206.
- Bogucki A., Sokoli na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1939-1988, Bydgoszcz 1996.
- Bogucki A., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Pomorzu 1893-1939, Bydgoszcz-Fordon 1997, ss. 432. Tam też obszerna bibliografia dotycząca całego Sokolstwa Polskiego, wykaz źródeł, druk dokumentów i wykazy władz.
- Bogucki A., Współpraca ZTG „Sokół” w Polsce z Sokolstwem Polonijnym, [w:] Ze studiów nad polskim dziedzictwem w świecie, pod red. L. Nowaka i M. Szczerbińskiego, Gorzów Wlkp. 2002, s. 257-265.
- Bogucki A., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 1989-1993, Bydgoszcz-Fordon 1993.
- Bogucki A., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w latach 1993-1997, Bydgoszcz 1997.
- Bogucki A., (pod red.), Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 2002-2004, Bydgoszcz 2004, ss. 139, foto ss. XVII.
- Bogucki A., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 1997-2002, Bydgoszcz 2005.
- Bogucki A. Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Trzeciej Rzeczypospolitej, [w:], Nad Bałtykiem -
W kręgu polityki, gospodarki problemów narodowościowych i społecznych w XIX i XX wieku, Toruń 2005, s. 1114-1120.
- Bogucki Andrzej, „Z dziejów sokolstwa polskiego 1867-2005”, [w:] Wojsko w Społeczeństwie, Informator Departamentu Wychowania i Promocji Obronności MON, Warszawa 2006, s. 96-103.
- Bogucki A., Raport Sprawozdawczy Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 29.03.2003-10.02.2007, Bydgoszcz 2007.
- Czołem Ojczyźnie, Szponem Wrogowi. Historia Sokolstwa Polskiego 1867-1939. Wystawa Muzeum Niepodległości
i Muzeum Sportu i Turystyki, Warszawa 1998.
- Księga Pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestej piątej rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie, Lwów 1892, ss. 260. Dotyczy całego sokolstwa polskiego, wykaz wszystkich gniazd sokolich.
- Lepiarczyk Agnieszka, Grońska Ilona, „Sokół” w Małopolsce w latach 1989-2005, Kraków 2005, ss. 100.
- Okorski Z., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce – w pracy na rzecz obronności, [w:] Zadania i rola stowarzyszeń młodzieżowych w promowaniu sił zbrojnych i obronności państwa, Warszawa 2002, s. 99-101.
- Okorscy Alicja i Zbigniew, Sokolstwo Polskie w służbie Ojczyźnie, [w] Czołem Ojczyźnie, Szponem Wrogowi. Historia Sokolstwa Polskiego 1867-1939. Wystawa Muzeum Niepodległości i Muzeum Sportu i Turystyki, Warszawa 1998.
- Pamiętnik V. Zlotu Sokolstwa Polskiego w Krakowie w dn. 14-16 lipca 1910, Lwów 1911,ss. 139.
- Pamiętnik IX. Zlotu Sokolstwa Polskiego Bydgoszcz 2000 w dniach 2-4.VI.2000 r. oraz udział Sokolstwa Polskiego
w XIII. Wszechsokolskim Zlocie w Pradze w dn. 28.VI.-4.VII.2000 r., Bydgoszcz 2000.
- Pienkos D. E., One hundred years young: A history of the Polish Falcons of America, 1887-1987, Columbia University, New York 1987, ss. 348.
- Pokłosie Pamiątkowe 125 Lecia Sokolstwa Polskiego, Wydanie specjalne 1992.
- Program IV Zlotu Sokolstwa Polskiego we Lwowie w 1903 r.
- Program V Zlotu Sokolstwa Polskiego w Krakowie w 1910 r.
- Program Zlotu Sokolstwa Polskiego z okazji 60-lecia Sokoła – Macierzy we Lwowie 1927 r.
- Program Zlotu Sokolstwa Polskiego w 1933 r. dla uczczenia 250-letniej rocznicy zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem.
- Raport Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce za lata 1989-1991, Warszawa-Bydgoszcz 1991.
- Ryfowa A., Działalność Sokoła polskiego w zaborze pruskim i wśród wychodźstwa w Niemczech (1884-1914), Warszawa-Poznań 1976.
- Sienkiewicz Michał, Odrodzenie Sokolstwa Polskiego na Litwie, [w:] Ze studiów nad polskim dziedzictwem w świecie, pod red. L. Nowaka i M. Szczerbińskiego, Gorzów Wlkp. 2002, s. 252-256.
- Snopko J., Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Galicji 1867-1914, Białystok 1997.
- Szczerbiński M., Zarys działalności Sokolstwa Polskiego na obczyźnie w latach 1887-1918, AWF Katowice 1982.
- Szuro S., TG „Sokół” w Małopolsce – zarys dziejów, Kraków 1999.
- Światowy Zjazd Związków Sokołów Polskich – Poznań 9 października 2001, Warszawa-Bydgoszcz, 1991, ss. 25, oprac. A. Bogucki.
- Terech M., Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego, Warszawa 1932.
- Witwicki T., Zasady i czyny, Zlot Sokolstwa Polskiego we Lwowie 1903, Lwów 1904.
- Wrzosek M., Związek Sokołów Polskich w Ameryce (1887-1920), Militarne przygotowania i udział w zbrojnej walce
o niepodległość Polski, Toruń 2004, ss. 394.
- Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867-1997, Praca pod red. Eligiusza Małolepszego i Zdzisława Pawluczuka, Częstochowa 2001.
- Z dziejów Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”, praca zbiorowa pod red. Z. Pawluczuka, Gdańsk 1996.
- Z kart historii polskiego „Sokoła”, materiały posesyjne z I Zlotu Odrodzonego Sokolstwa Polskiego (Kraków, 28.08.-3.09.1994 r.), red. A. Łopata, Kraków 1995.
PISMA SOKOLE
- SOKÓŁ – kwartalnik ZTG „Sokół” w Polsce. Ukazywał się regularnie w latach 1990-1995.
- SOKÓŁ POMORSKI – kwartalnik Dzielnicy Pomorskiej ZTG „Sokół” w Polsce, zał. w 1932 r. wznowiony ukazywał się regularnie w latach 1993-2003. Publikował artykuły także dotyczące sokolstwa w kraju i świecie. Od 1999 r. oficjalny organ ZTG „Sokół” w Polsce.
Opracował: Andrzej Bogucki
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bydgoszczy 1886 - 2009 struktura organizacyjna
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bydgoszczy 1886 - 1920
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bydgoszczy powstało z inicjatywy ruchliwej i patriotycznej grupy rzemieślników i pięciu członków z nielicznej w mieście polskiej inteligencji. Kupiec Paweł Harkiewicz zmobilizował grupę 39 polskich patriotów, którzy 10.10.1886 r. zgłosili rejestrację polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (Polnischer Turnverein) w Bydgoszczy. 24.10.1886 r. policja pruska zatwierdziła statut i zezwoliła na działalność stowarzyszenia. Pierwszym prezesem wybrano Hieronima Rogalińskiego, po nim Jana Plewkiewicza. Działalność gniazda „Sokoła” w Bydgoszczy pod zaborem niemieckim była trudna. Zasadniczym hasłem sokolstwa było „w zdrowym ciele zdrowy duch”. Stowarzyszenie „Sokół” od samego początku swego istnienia miało na celu nie tylko rozwój fizyczny swych członków, lecz przede wszystkim wychowanie ich na silnych duchowo obywateli zdolnych do pracy i walki o Polskę. 20.03.1889 r. prezesem wybrano Kazimierza Gencerzewicza, aktywnie działali dr Eugeniusz Czarliński i Stanisław Szymankiewicz. W 1892 r. „Sokół” w Bydgoszczy zorganizował rocznicowe obchody Konstytucji 3 Maja. Sokoli prowadzili zajęcia gimnastyczne, rozwijali działalność patriotyczną i społeczną. Zorganizowali amatorski zespół teatralny, komitet zabawowy i naukowy. Prenumerowano „Przewodnik Gimnastyczny” wydawany przez sokołów lwowskich. Pismo było łącznikiem gniazd sokolich. Sokoli bydgoscy współzałożyli w 1893 r. Związek Sokołów Wielkopolskich, który w 1895 r. przekształcił się w Związek Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim z siedzibą w Poznaniu. Związek został podzielony na okręgi (żupy). Bydgoskie gniazdo sokole zostało włączone do IV Okręgu Nadwiślańskiego. 3-4.08.1895 r. w Bydgoszczy odbył się zlot sokolstwa w 10 lecie założenia gniazda. Bydgoskie Polki wystosowały odezwę do polskiego społeczeństwa w mieście, wzywającą do zbiórki funduszy na sztandar dla „Sokoła”. W jej wyniku ufundowano piękny sztandar z wyhaftowanym godłem sokolim z jednej strony, a z drugiej z wyobrażeniem Matki Boskiej Częstochowskiej. Po zlocie władze pruskie prześladowały działaczy bydgoskiego „Sokoła”. Represje pruskie w stosunku do sokołów były częste i dokuczliwe. W 1905 r. prezesem gniazda bydgoskiego wybrano doktora Emila Warmińskiego, który jednocześnie pełnił funkcję prezesa Okręgu IV Nadwiślańskiego. W 1909 r. prezesem został wybrany Michał Niedbalski. Sokoli bydgoscy uczestniczyli w pokazach gimnastycznych na organizowanych zlotach związkowych. Obok działalności narodowej i społecznej rozwijano ruch turystyczny, organizowano wycieczki piesze i rowerowe. W 1910 r. TG ”Sokół” w Bydgoszczy liczył 114 członków, w tym 88 druhów i 26 druhen. Pracę niepodległościową pojmowali sokoli jako moralne i fizyczne przygotowanie kadr polskich żołnierzy, choć jeszcze pozbawionych własnej państwowości. Głównym zadaniem „Sokoła” w latach 1914-1920 była walka o budzenie ducha narodowego i udział w walce o niepodległość Polski.
Okręg V w Bydgoszczy Dzielnicy Pomorskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 1920 - 1939
W latach 1920-1939 w Bydgoszczy znajdowała się siedziba Okręgu V Dzielnicy Pomorskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. W okresie międzywojennym zadania „Sokoła” były według dokumentów programowych następujące :”Celem Towarzystwa jest podniesienie dzielności fizycznej społeczeństwa polskiego oraz wyrobienia w nim, karności, spójni i ofiarności. Odpowiedzialności za swe czyny, poczucie obowiązku wobec państwa i wszelkich w ogóle cnót obywatelskich stanowiących podstaw istotnej miłości Ojczyzny”. Prezesami Okręgu V bydgoskiego byli : Maksymilian Schmack, Karol Mokrzycki, Alojzy Malczewski, naczelnik Franciszek Gołębiewski. „Sokół” prowadził pracę wychowawczo-patriotyczną, sportową w różnych dyscyplinach, przygotowywał podczas ćwiczeń w gniazdach do pokazów gimnastycznych na zlotach dzielnicowych, krajowych i wszechsokolskich w Pradze. Prowadzono też zajęcia z przysposobienia wojskowego. W okresie międzywojennym bydgoscy sokoli rozwinęli swoją działalność organizacyjną. W 1928 r. Okręg V bydgoski liczył 21 gniazd sokolich z 863 członkami i 361 młodzieży. Pierwsze bydgoskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” gniazdo założone w 1886 r. zostało nazwane Macierzą . Sokolstwo bydgoskie zorganizowane w Okręg V zrzeszało następujące gniazda sokole z zaznaczeniem w nawiasie głównych przywódców. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” : Bydgoszcz I – Macierz (prezesi Leon Posłuszny, dr Jan Kantak, red. Jan Teska, naczelnik Stefan Majtkowski), Bydgoszcz II – Jachcice zał.1921 r.(prezes Cz. Kołacki, Bronisław Slupski, Wiktoria Eisopowa, Bydgoszcz III – Szwederowo, zał.1921 r. (prezesi Władysław Woźniak, Kazimierz Urbański, Wojciech Albrycht), Bydgoszcz IV – Bielawy zał. 1921 r. (prezesi Grajnert, dr Kazimierz Panek, dr Jan Gliński, Młyńscy, Baumgartowie), Bydgoszcz V – Okole-Wilczak zał. 1922 r. (prezesi Władysław Radzimiński, Jan Kałas), Bydgoszcz VI – Brdyujście zał. 1922 r. (prezes Alojzy Chmielewski), Bydgoszcz VII – Małe Bartodzieje – Zimne Wody zał. 1922 r. ( prezes zał. Józef Śmigielski, Piotr Fitzner, Jan Pomarzyński, Stanisława Czajkowska, Bydgoszcz VIII – Rupienica zał. 1924 r. (prezes Nowaczyński, Leon Kossecki), Bydgoszcz IX – Czyżkówko zał. 1924 r. (Płotkowa, M. Wybrańska), Bydgoszcz X – Wielkie Bartodzieje zał. 1926 r. (zał. Józef Witczak, prezesi Paweł Szyling, Ignacy Świerkowski), Bydgoszcz XII – Konny zał. 1927 r. (prezes Stanisław Sokołowski, Kobierski, Bączkowski, Bryła). Gen. Bryg. Wiktor Thommee przyjaciel sokolstwa, przyczynił się do zorganizowania dla gniazda 30 koni do ćwiczeń z 16 Pułku Ułanów. Fordon zał.1923 r. (prezesi dr Stefan Buxakowski, Kazimierz Szymański, Maksymilian Śliwa, Stefan Niewitecki, Franciszek Schreiber), Koronowo zał. 1895 r. (prezesi Franciszek Nadolny, Stanisław Nowacki), Szubin zał. 1912 r. (Jan Bembnista, Karol Dypczyński, Wincenty Alwin, Piotr Gotowicz), Solec Kujawski zał. 1919 r. (B. Maternicki, Stanisław Kokot, Franciszek Knioła), Wyrzysk zał. 1896 r. (Władysław Wende), Nakło zał. 1896 r. (Stanisław Balcerzak, Wiktor Kuczma, Stefan Malczewski, dr Wacław Barlik), Wyskoa zał. 1919 r. (Franciszek Karowski, F.Tadych, Stefan Łuczak, Palmarynusz Bederski, Mrocza zał.1910 (Teodor Bąkowski, Elżbieta Pajzderska, St. Danielski, Kazimierz Domagalski, Kruszyn zał. 1923 r. W 1937 r. Okręg V bydgoski liczył : 22 gniazda sokole, 973 członków w tym 731 druhów i 242 druhny oraz 389 młodzieży do lat 18. Tu trzeba zaznaczyć, że Okręg V zrzeszał gniazda z Bydgoszczy i okolic.
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bydgoszczy 1939 - 1989
Nadszedł tragiczny wrzesień 1939 r., a po nim ponure czasy okupacji niemieckiej. Praca na odcinku sportu bydgoskiego zamarła, a wielu działaczy „Sokoła’ zostało zamordowanych, uwięzionych czy wywiezionych do kacetów i łagrów. Zob. „Karta Żałobna Sokołów Pomorskich” /w:/ Sokoli na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1939 – 1988, Bydgoszcz 1996,s.16-19. Wielu z sokołów walczyło jako żołnierze Wojska Polskiego na froncie zachodnim i wschodnim. Stali się też żołnierzami ZWZ-Armii Krajowej. Po wojnie w 1945 r. działacze sokoli m.in. Wacław Kocon, Władysław Pałaszewski, Stanisław Opiński, Alojzy Malczewski, Franciszek Gołębiewski, Stefan Majtkowski, Czesław Bogucki, Roman Kaczmarczyk próbowało w Bydgoszczy reaktywować TG ”Sokół”. Niestety z negatywnym skutkiem. Władze komunistyczne nie pozwoliły na wznowienie działalności sokolstwa w Bydgoszczy. Sokolstwo bydgoskie pozostało w konspiracji od 1939 r. do 1988 r. Działacze „Sokoła” bydgoskiego organizowali w nowych warunkach spotkania druhów i sportowców. Sokoli zaczęli działać na niwie wychowawczej i sportowej działając w nowo powstałych klubach sportowych i organizacjach kultury fizycznej, towarzystwach m.in. w TKKF, PTTK, ZHP, działali w szkołach np. w ZSZ-ZNTK prowadząc ćwiczenia gimnastyczne i organizując pokazy. Organizowali też wykłady z historii, odczyty poświęcone rocznicom sokolim i narodowym oraz religijnym. Wielu sokołów przechowywało archiwalia, dokumenty, wydawnictwa, czy nawet sztandary i czamary sokole. Sokoli bydgoscy założyli Klub Seniora Sportu, którym kierował dr Wacław Kocon. W 1981 r. sokoli bydgoscy zawiązali komitet reaktywowania TG ”Sokół” przy NSZZ ”Solidarność”. Komitet zaplanował i przygotował po kilku zebraniach organizacyjnych zorganizowanie centrum sokolstwa w Polsce. Zebranie sokołów z całej Polski zaplanowano na 13.12.1981 r.. W tym dniu został wprowadzony stan wojenny na terenie całej Polski. Do oficjalnego zalegalizowania sokolstwa nie doszło. W 1986 r. bydgoscy sokoli zorganizowali uroczystości 100 lecia założenia „Sokoła” w Bydgoszczy. W latach 1980-1989 sokoli bydgoscy włączyli się w działalność podziemną opozycji demokratycznej.
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bydgoszczy 1989 - 2009
Przedwojenni bydgoscy sokoli po 50 latach działalności w konspiracji, po przemianach demokratycznych zalegalizowali działalność i podjęli oficjalną pracę zakładając Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bydgoszczy, do którego przystąpili sokoli z przedwojennych różnych bydgoskich gniazd. 18 marca i 4 czerwca 1989 r. odbyły się zebrania organizacyjne Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Bydgoszcz – Macierz (później TG ”Sokół” I Bydgoszcz), które zostało zarejestrowane przez władze 22.06.1989 r. Założycielem i prezesem wybrano dr. Wacława Kocona, który pełnił funkcję do 2000 r., od tego roku prezesem jest Robert Szamałek. Gniazdo jest właścicielem budynku Sokolni przy ul. Toruńskiej 30 w Bydgoszczy, posiada sztandar. 15.07.1990 r. odbyło się zebranie wznawiające działalność gniazda fordońskiego w nowej dzielnicy Bydgoszczy, zawiązano Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” II Bydgoszcz-Fordon, które zostało zarejestrowane przez władze 30.07.1990 r. Założycielem i prezesem wybrano dr. Andrzeja Boguckiego. Gniazdo przyjęło imię gen. Józefa Hallera. Gniazdo działa w oparciu o bazę Gimnazjum nr 3 im. gen. Józefa Hallera w Bydgoszczy, posiada sztandar. 3.09.1993 r. zostało zarejestrowane przez władze Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” III Bydgoszcz – Szwederowo. Założycielem i prezesem został mgr Henryk Kaczmarczyk, a po nim funkcję pełnił Ryszard Gostomczyk. W 2000 r. powstało kilka gniazd szkolnych oraz Towarzystwo Gimnastyczne ”Sokół” IV Bydgoszcz-Miedzyń. Gniazdo działa w oparciu o bazę Szkoły Podstawowej nr 35 i Gimnazjum nr 34 w Bydgoszczy. Założycielem i prezesem wybrano mgr Antoniego Kupcewicza, a po nim mgr Violettę Kuśmider. Działalność wznowiły też gniazda TG ”Sokół” w Koronowie (1993) – prezes Łucjan Krzyżelewski, Kruszynie (1998) – prezes Henryk Pieczka, Brzozie (1999) – prezes Kazimierz Oskwarek. Liczba członków i młodzieży w 2003 r. wynosiła : Bydgoszcz I – 168, Bydgoszcz II – Fordon 962, Bydgoszcz III – Szwederowo – 49, Bydgoszcz IV – Miedzyń 128, Koronowo – 53, Kruszyn – 26, Brzoza – 102. W 1993 r. zawiązano w Bydgoszczy Dzielnicę Pomorską (od 1999 r. Dzielnicę Kujawsko – Pomorską) Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Załozyciel i prezes dr Andrzej Bogucki (1993-2007), od 2007 r. prezeską wybrano mgr Hannę Rogowską. W latach 1989-2007 w Bydgoszczy znajdowała się główna centrala sokolstwa polskiego Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Biuro całego Związku znajdowało się w Bydgoszczy przy ul. Klimka Bachledy 2/20. Sokoli bydgoscy Andrzej Bogucki, Marian Doliński, Roman Kaczmarczyk, Wacław Kocon, Józef Menczyński w 1989/1990 byli współzałożycielami Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Dr Andrzej Bogucki pełnił w latach 1990-1999 funkcję sekretarza generalnego, a w latach 1999-2007 prezesa Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Z inicjatywy bydgoskich sokołów Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w 1998 r. został członkiem Światowego Związku Sokolstwa z siedzibą w Pradze zrzeszającego w świecie 300 tysięcy członków. Reprezentantami do Rady tego światowego Związku byli w latach 1998-2007 dr Andrzej Bogucki i mgr Hanna Rogowska. Od 1990 r. w Bydgoszczy aktywnie działa Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego Bydgoszcz – Fordon. W latach 1993 – 2003 w Bydgoszczy ukazywał się kwartalnik „Sokół Pomorski” organ Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, na którego łamach znajdują się też informacje dotyczące sokolstwa w świecie. Bydgoscy sokoli zorganizowali niezliczoną ilość różnych imprez patriotyczno wychowawczych, rekreacyjno sportowych, kulturalno edukacyjnych, krajoznawczo turystycznych i naukowych. Bydgoscy sokoli zorganizowali IX. Zlot Sokolstwa Polskiego Bydgoszcz – 2000 z udziałem sokołów z 10 państw i 2500 sokołów ćwiczących pokazy gimnastyczne oraz X. Zlot Sokolstwa Polskiego Bydgoszcz – 2006. Sokoli bydgoscy uczestniczyli w Pradze w 2000 r. i 2006 r. w światowych Wszechsokolskich Zlotach.
Źródła i Bibliografia :
- Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, zesp. Akt CINSP – ZTG ”Sokół” w Polsce 1867 – 2007.
- 40 lat pracy sokolstwa w Bydgoszczy (z tego 34 lat pod rządami Niemiec) 1886-1926, Bydgoszcz 1926.
- Bogucki A., Zarys historii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bydgoszczy 1886- 1939 (cz. I), Kronika Bydgoska, t. X, Bydgoszcz 1990, s. 66-99. Tenże, (cz. II), tamże, t. XI, Bydgoszcz 1991, s. 123-160.
- 125 lat Sokolstwa Polskiego 1867-1992, Warszawa-Inowrocław 1992.
- Bogucki A., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Pomorzu 1893-1939, Bydgoszcz-Fordon 1997, ss. 432. Tam też obszerna bibliografia dotycząca całego Sokolstwa Polskiego, wykaz źródeł, druk dokumentów i wykazy władz.
- Bogucki A., Sokoli na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1939-1988, Bydgoszcz 1996.
- Bogucki A., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 1989-1993, Bydgoszcz-Fordon 1993.
- Bogucki A., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w latach 1993-1997, Bydgoszcz 1997.
- Bogucki A., Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 1997 – 2002, Bydgoszcz 2005.
- Bogucki A., (pod red.), Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 2002-2004, Bydgoszcz 2004, ss. 139, foto ss. XVII.
- Bogucki A., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” II Bydgoszcz-Fordon (1923-2003), [w:] Kronika Bydgoska, t. XXVI, Bydgoszcz 2005, s. 363-386.
- Bogucki Andrzej, Zomowcy przeciwko Sokołom, [w:] Zdarzyło się 25 lat temu. Wspomnienia bydgoszczan ze stanu wojennego. Dodatek do bydgoskiej Gazety Wyborczej, 13 grudnia 2006r., s. 5-6.
- Bogucki Andrzej (oprac.), 140. Lecie Sokolstwa Polskiego (dokumenty – broszura powielana ss. 32), Bydgoszcz 2007.
- Pamiętnik IX. Zlotu Sokolstwa Polskiego Bydgoszcz 2000 w dniach 2-4.VI.2000 r. oraz udział Sokolstwa Polskiego w XIII. Wszechsokolskim Zlocie w Pradze w dn. 28.VI.-4.VII.2000 r., Bydgoszcz 2000.
- SOKÓŁ POMORSKI – kwartalnik Dzielnicy Pomorskiej ZTG „Sokół” w Polsce, zał. w 1932 r. wznowiony ukazywał się regularnie w latach 1993-2003. Publikował artykuły także dotyczące sokolstwa w kraju i świecie. Od 1999 r. oficjalny organ ZTG „Sokół” w Polsce.
- SOKÓŁ – kwartalnik ZTG „Sokół” w Polsce. Ukazywał się regularnie w latach 1990-1995.
- POLISH FALCON – miesięcznik Polish Falcons of America, USA Pittsburg.
Oprac. Andrzej Bogucki, Bydgoszcz, dn. 4.08.2009 r.
